نظریه‌ی ایده آلیستی^[1](تغییر در ارزش­های فردی)

اگرچه این نظریه کاربرد عمومی دارد اما در اصل برای کشورهای در حال توسعه طراحی شده است. نکته‌ی اساسی در این مجموعه نظریه‌ها این است که رسانه‌های همگانی به انتشار ارزش­هایی در جامعه می‌پردازند که در فرد سبب نوآوری، تحرّک اجتماعی، روانی و ذهنی شده و وجدان کاری را در او تقویت می‌کند. در زمینه‌ی نقش رسانه‌ها در دگرگونی ارزش­های فردی و اجتماعی جوامع، می‌توان به یکی از پارادایم­های مسلّط در حوزه‌ی ارتباطات و توسعه در دهه­های 60 و 70 میلادی اشاره کرد که به رسانه‌ها به‌عنوان موتور دگرگونی و تغییر ارزش­های جوامع سنتی و ورود به جامعه‌ی مدرن تأکید می‌شود. بر اساس این نظریه، رسانه به انتشار یا اشاعه‌ی نظام ارزشی کمک می‌کند که خواهان نوآوری، تحرّک و موفقیت و مصرف است (مک­کوئیل، 2000). رسانه‌ها موجب پدیده‌ی تحرّک روانی و بیگانگی عاطفی^[2] می‌شوند که لرنر[3] آن ­را به مثابه امتیازی روانی در نوسازی مؤثّر می‌داند. بیگانگی عاطفی، در نظر لرنر به معنای قدرت تطابق با محیط دگرگون، در وضعیت­های مختلف و متغیّر است؛ بنابراین وسایل ارتباط جمعی، باعث آموزش درک وضعیت­های مختلف شده، با برانگیختن تخیّل، افراد را به­جای کسانی که کارگردان قضایا هستند، قرار می‌دهد. این وسایل هم­چنین موجب به­وجود آوردن تجارب جدید و مختلفی می‌شوند که لرنر آن‌ها را عوامل افزایش تحرّک روانی می‌داند (روشه، 1366 به نقل از خجیر، حسین­نظر، 1392). از نظر لر­نر رسانه‌ها با افزایش سطح توقعات و انتظارات در پیام­گیران، به تضیعف سنت­ها و ارزش­هایی که به‌عنوان مانع بر سر راه مدرنیسم قرار دارند، کمک می‌کند. این نظریه با دیدگاه­های هیگن و مک­کلند^[4] که توسعه را نتیجه‌ی تغییرات روان­شناختی – جامعه­شناختی در افراد می‌دانند، هماهنگی دارد.

نظریه‌های شبکه‌ی اجتماعی

به عقیده‌ی دونالد مکنزی^[1] و جودی واجمن^[2] نگاه عامه‌ی مردم به فنّاوری، نوعی جبرگرایی فنّاوری است. این نگاه، یک رابطه‌ی یک طرفه را میان ماشین (تکنولوژی) و مردم (جامعه) مقرر می‌کند که در آن فنّاوری­ها موجب تغییر می‌شوند و بر مردم تأثیر می‌گذارند. طبیعی است که در چنین نگاهی، فنّاوری و جامعه دو مقوله‌ی مجزا و گه­گاه متضاد می‌باشند. فنّاوری باعث تغییر اجتماعی می‌شود ضمن آن­که نگرش انفعالی مردم نسبت به تغییر فنّاوری نیز قابل اشاره است، چرا­که بر اساس چنین نگاهی، تنها باید خود را با تغییرات فنّاوری سازگار کرد (آقانوری، 1390).

موانع آموزش الکترونیکی

   امروزه در سایه­ی رشد فناوری­های اطلاعاتی و ارتباطاتی (information and communication technology) و به ویژه اینترنت، تحول شگرفی در آموزش عالی و در کل فرایند یاددهی- یادگیری به وقوع پیوسته است. آموزش از دور مبتنی بر فاوا(ICT) به خاطر ایجاد راحتی و سهولت در تدوین و ارائه­ی آموزش الکترونیکی (e-learning)، جذابتر شده است (دهرتی[1]، 2006؛ لوی[2]، 2007) بر این اساس در طول دهه­هاي گذشته، هم در كشورهاي توسعه يافته و هم در كشورهاي در حال توسعه (البته با گستردگي كمتر)، آموزش عالي دچار تغييرات زيادي شده است و هنوز هم در حال تغيير است. نتيجه­ي حاصل از اين تغييرات سبب شده است كه به دانشجويان به عنوان مراجعان و مشتريان، و به آموزش عالي به عنوان كالايي كه مانند هر محصول ديگر قابل بسته­بندي، تجارت و فروش است، نگريسته شود (اندرسون[3]، 2003؛ سمون[4]، ‌2003؛ گریسون[5]، 2003؛ [6]گیبسون، 2003) با این حال محققان معتقدند که سیستم آموزش الکترونیکی همواره با تهدیدها و ضعف­هایی مواجه است (بیر و بروهن- شور[7]، 2004؛ یوکسل تورک و اینان[8]، 2006). نرخ ماندگاری یادگیرندگان در آموزش باز و از دور از ماندگاری یادگیرندگان در موسسات و مراکز آموزش سنتی پایین­تر است و نگهداشت یادگیرندگان موجود در آموزش باز و از دور از جذب دانشجویان جدید سخت­تر و نیازمند تدابیر بیشتری است (گیبس و ایکویدو[9]، 2004) و نرخ ترک تحصیل یادگیرندگان از دور به مراتب بالاتر است (فریچ[10]، 2004) و موسسات از بابت ترک تحصیل یادگیرندگان ضرر زیادی را متحمل می­شوند (سیمپسون[11]، 2008).

   پژوهش هایی مانند بیفورد و هرپر[12](2005) نشان می دهد، برخی از دوره های آموزش از را دور و آموزش الکترونیکی به دلیل نبود حس جمعی از لحاظ یادگیری کیفیت پایین دارند. که در این عرصه می توان بیان کرد که استفاده از ابزارهای همزمان علاوه بر تقویت حس جمعی در این دوره ها، امکان ارائه ی بازخورد سریع را برای معلمان فراهم می سازد و انگیزه ی یادگیری را در دانشجویان تقویت می کند. از این رو طراحان، تولید کنندگان و معلمان می توانند از این ابزارها در برخی از موقعیت های آموزشی  از جمله پیگیری بحث های کلاسی، استفاده از تجربه ها و دانش متخصصان صنایع و دانشگاه ها در کلاس درس، طراحی فعالیت ها و پروژه های گروهی، ارائه ی بازخورد سریع به یادگیرندگان، ارزشیابی از آموخته ها، آموزش زبان های خارجی و ... بهره بگیرند (سراجی، 1390).

آیتی، عطاران، مهرمحمدی (1386) موانع توسعه فاوا در تعلیم و تربیت ایران و به تبع آن موانع توسعه ی آموزش الکترونیکی را بدین قرار تقسیم بندی کرده اند:

موانع توسعه فاوا در تعلیم و تربیت(موانع توسعه ی آموزش الکترونیکی)

مشکلات مربوط به راهبردهای توسعه فاوا:

-      سیاست واحد و تغییر پیاپی در سیاست ها با تغییر مسئولان

-      فقدان مبانی نظری پشتیبانی کننده از اقدامات

-      بهره مند نبودن از الگوی توسعه

-      مشکلات ناشی از دیدگاه منفی مسئولان در مود فاوا و آموزش الکترونیکی در اثر ناآشنایی با آن

-      مشکل فرهنگ عمومی در مواجهه با فاوا و آموزش الکترونیکی

مشکلات زیرساخت

-        مشکلات سخت افزاری از قبیل تامین رایانه و تجهیزات مورد لزوم

-        مشکلات مرتبط با شبکه های ارتباطی و محدودیت های دسترسی به اینترنت

-        پایین بودن سرعت شبکه اینترنت

مشکلات ساختاری

-        تمرکز نظام آموزشی و مشکلات خقوقی و قانونی

-        مشکلات اجرایی در پیاده سازی طرح ها

-        نبود ارتباط نظام مند بین بخش های درگیر در آموزش

-        مشکل ناسازگاری ساختار سازمانی با مقتضیات توسعه ی فاوا

-    مشکل ناسازگاری رویکرد حاکم یاددهی- یادگیری و نظام ارزشیابی با راهبردهای توسعه ی استفاده از فاوا در آموزش

مشکلات کلی

-        نبودن از نیروی انسانی ماهر و کارآزموده در زمینه ی استفاده از فاوا

زیرساخت های آموزش الکترونیکی

   مهم ترین ویژگی آموزش و یادگیری الکترونیکی ارائه ی محتوای درسی از طریق شبکه ی جهانی اینترنت می باشد. از این رو، گاهی به آن آموزش اینترنتی یا آموزش تحت وب هم می گویند. لازم به توجه است؛ وقتی سخن از یادگیری و آموزش الکترونیکی در کشورها و به ویژه کشورهای درحال توسعه پیش می آید، بحث مهم تری در ذهن شکل می گیرد: اول این که چگونه زیرساخت های مختلف آن(اجتماعی، سیاسی، فناوری و..) باید فراهم شود؛ دوم این که مخاطبان ان کدام یک از گروه های اجتماعی باشند. پاسخ این دو سؤال مهم آسان نیست. ولی دیدگاه اصلی این است که فراهم کردن زیرساخت های فناوری اطلاعات و ارتباطات، بسیار آسان تر از ساختن فضاهای آموزشی و کلاس های درس سنتی است. همین طور در مورد یافتن مخاطب؛ زیرا اگر به نیازهای اساسی آموزشی جامعه توجه داشته باشیم، مخاطبان، از گروه های مختلف اجتماعی، به خودی خود، سراغ این نوع آموزش خواهند آمد. به عبارت دیگر اگر تصدیق کنیم که گسترش ظرفیت تعلیم و تربیت در سطوح مختلف، رسمی یا غیر رسمی، از ضرورت های اولیه ی وارد شدن به عرصه های تولید دانش و اقتصاد جهانی دانش محور جدید می باشد، آموزش الکترونیکی هم باید به عنوان یک بخش مهم از توسعه ی مقدماتی، یک رسانه ی جایگزین برای ساختن ظرفیت های جدید آموزشی، یک مفهوم قابل درک مردم سالارانه باری توزیع عادلانه امکانات و فرصت های آموزشی و صاحب اختیار ساختن مردم در انتخاب مواد، روش، زمان و مکان یادگیری مورد توجه قرار گیرد.

   آموزش الکترونیکی بیش از سایر رویکردهای آموزش باز  و از راه دور فناوری محور است و ابزارها و راهبردهای خاصی را می طلبند. بنابراین پس از تعیین اهداف کلی و تبدیل آن ها به اهداف عینی قابل ارزشیابی باید مسائل اجرایی به دقت شناسایی و بررسی شوند. این مسائل از دیدگاه به نت(2000) عبارتند از: میزان سرمایه گذاری اولیه، تصمیم گیری در باره مفید و با صر فه بودن، مدیریت و رهبری توانمند در پیاده سازی برنامه و اندیشیدن درباره ی نیروی انسانی اعم از علمی و اداری و هم چنین دانشجویان و مخاطبان برنامه و گروه های پشتیبان(به نقل از ابراهیم زاده، 1386).

    در کشورمان هنگامی که طراحی ساختار کلان سازمانی و اجرایی دانشگاه مجازی و مطالعات امکان سنجی پیاده سازی آن معماری درگاهی آموزشی، نظام مدیریت یادگیری و نظام مدیریت تولید محتوای آموزشی، نظام مدیریت دانش و تولید نرمافزارهای لازم با قابلیت های سازگاری با ساختار زبان فارسی و استانداردهای موجود بین المللی بر عهده ی مرکز فناوری اطلاعات و ارتباطات پیشرفته ی دانشگاه شریف گذاشته شد. مجریان برنامه در جریان طراحی این محیط جدید با سوالات فراوانی روبه رو شدند:

از جمله این که :

• آیا زیرساخت های ارتباطی کشور توان تامین پهنای باند مورد نیاز برنامه برای ارسال و دریافت محتوای آموزشی و سایر عملیات ارتباطی را به طور همزمان و برخط دارد؟
• گستره ی این زیرساخت ها تا چه حد است و آیا امکان پوشش دادن به کلیه ی مراکز و واحد های دانشگاه در سراسر کشور وجود دارد؟
• آیا پشتیبان جایگزین برای موارد اضطراری وجود دارد؟
• فناوری مورد نیاز تا چه حد قابل جذب در دانشگاه است؟
• میزان و سهولت دسترسی، کاربری آسان و تولید درس نرم افزارهای نوین مورد نیاز، سواد رایانه ای اعضای هیئت عملی، کارکنان و دانشجویان، توانایی تولید محتوای آموزشی برای محیط مجازی در حد استانداردهای جهانی یا ملی، تامین منابع مالی موردنیاز، جستارها و مسائل فرهنگی، آموزش نیروی انسانی و... از جمله سوالات چالش بر انگیز و اساسی بود که پاسخ دقیق و مطمئن می طلبد.

الحسینی (1384) بیان می کند که برای اجرای یادگیری الکترونیکی در سطح نظام آموزشی باید به چند محور توجه شود؛ تمهید مقدمات، قلمرو عملیات، مراکز مجری، مدیریت و سازمان، مقاطع مورد عمل، برنامه ی درسی، و نحوه ی اعطای مدرک رسمی. وی زیرمحورهایی برای این محورهای کلی بیان می کند که در زیر آمده است:

تمهید مقدمات: ایجاد موسسه های یادگیری، پذیرش رویکرد تلفیقی به روش های آموزشی، و انعقاد توافقنامه های فی مابین واحدهای مربوط.

قلمرو عملیات: تمام گروه های برخوردار از یادگیری الکترونیکی

مراکزی مجری: مراکز مجاز

مدیریت و سازمان: تعیین خط مشی، معریف استاندارد، تفکیک و واگذاری تصدی گری در اجرا و طراحی و تدوین نظام مدیریت یادگیری فراگیر، کنترل و نظارت، ارزیابی و رتبه بندی مراکز.

مقاطع مورد عمل: آموزش های رسمی و غیر رسمی.

برنامه ی درسی: کلاس مجازی، تعریف استاندارد، ارزشیابی در بدو ورود و حین تحصیل، ارزشیابی مستمر، تعامل چندسویه از طریق ویدئو کنفرانس، پست الکترونیکی، فرم های مباحثه و گفت و گوهای علمی.

اعطای مدرک رسمی: تدارک امتحانات حضوری و غیر حضوری پایانی.

   خان(2005) نیز در یک چارچوب کلی، که بیشتر به یک مدل یادگیری الکترونیکی مشهور است عوامل هشتگانه ای را برای طراحی و اجرای دوره های آموزش الکترونیکی در نظر گرفته است. این عوامل به طور خلاصه عبارتند از: عوامل آموزشی، فناوری، طراحی، سازمانی، اخلاقی، مدیریتی، پشتیبانی منابع و ارزشیابی. همچنین به ابزارهایی از قبیل کتابخانه های دیجیتالی، کتاب های الکترونیکی، پهنای باند گسترده، شبکه های با سرعت بالا، خدمات دهنده ی چت، کامپیوترهای نسل جدید، چندرسانه ای ها، بحث های اینترنتی، شبکه های محلی اشاره نمود که لازمه ی اجرای موفقیت آمیز آموزش الکترونکی هستند( به نقل از مجیدی، 1388).

   سؤال مهمی که بای این رویکرد مطرح می شود این است که تکلیف ارائه ی خدمات آموزشی، مانند ثبت نام، ارزیابی، ثبت نتایج پیشرفت آموزشی و بالاخره صدور گواهی یا مدرک تحصیلی در یادگیری الکترونیکی با کیست؟ در این مورد راه حل های گوناگونی پیشنهاد شده است که ایجاد دانشگاه یا پردیس های مجازی از مهم ترین آن هاست. جعفری(1381) اظهار داشته است، مطالعات تطبیقی و مرور متون آموزش مجازی نشان می دهد اهم مؤلفه های راه اندازی نظام آموزش مجازی و به عبارت دیگر زیرساخت های آموزش الکترونیکی عبارتند از:

زیرساخت فنی آموزش الکترونیکی( زیرساخت فناوری): مشتمل بر سیستم های زیربنایی مخابرات( فیبر نوری، گیرنده های ماهواره ای، میکرو- پردازشگرها و غیره)، شبکه های اینترنت، سرویس دهندگان خدمات اینترنتی، اتصال سیستم های آموزشی به سیستم های شبکه ای و غیره.

زیرساخت فرهنگی، اجتماعی و ارزشی آموزش الکترونیکی:  اشاعه ی فرهنگ نتوکراسی( اینترنت گرایی)، تربیت شهروند جهانی با حفظ ارزش های ملی و بومی، توجه به شکاف دیجیتالی و تلاش برای توزیع عادلانه ی یادگیری و آموزش، آداب و رسوم شبکه ای، تغییر نقش اجتماعی آموزش عالی، رواج فرهنگ پداگوژیکی جدید( استقلال و خودگردانی دانشجو) به عنوان فرهنگ سازمانی غالب در محیط های یاددهی و یادگیری.

منابع انسانی آموزش الکترونیکی( زیرساخت انسانی): راه اندازی نظام آموزش الکترونیکی مستلزم کارکنان فنی و پشتیبانی، طراحان فنی و آموزشی، اعضای هیئت علمی، دانشجویان، برنامه ریزان و مدیران به عنوان کاربران و بازیگران اصلی نظام آموزش مجازی است. هم چنین داشتن دانش گسترده ای از مهارت ها( آشنایی با کامپیوتر، استفاده از پردازشگرهای کلمه، سیر علمی در وب به جای وب گردی بی هدف، آشنایی با نرم افزارها، چندرسانه ها، عیب یابی و عیب زدایی و ...) و نگرش های جدید، تغییر ذهنیت و برداشت کلیه ی عوامل دست اندرکار و بازسازی نقش ها، روابط و روش های انجام کار امری ضروری است.

   بازیگران اصلی محیط یادگیری الکترونیکی، فراگیران و معلمان هستند. دانشجویان دوره های آموزش مجازی باید نقش فعالی در کلاس درس داشته باشند. نگرش، مهارت و پایبندی دانشجویان معیارهایی هستند که تعیین کننده هستند. دانشجویان در آموزش الکترونیکی و آموزش از راه دور باید خودانگیخته، مسئولیت پذیر، پذیرنده ی تفکر انتقادی و مایل به انجام دادن کار گروهی باشند. هم چنین مهارت های ارتباطی نگارشی خوب و تجربه ی کار با فناوری مهم است. نقش یاددهنده نیز در این محیط ها از انتقال دهنده ی اطلاعات به تسهیل کننده ی ناظر و طراح آموزشی تغییر می یابد.

زیرساخت پداگوژیکی: تغییر پارادایم یاددهی و یادگیری، تغییر آموزش کنترل شده ی کلاسی به سیستم یادگیری خود سرعتی فارغ از محدودیت های زمانی و مکانی، سبک های آموزشی جدید( همزمان و غیر همزمان)، اکولوژی جدید پداگوژیکی، حرکت از استاد محوری به دانشجو محوری، تغییر از تمرکز بر یادگیری به جای تمرکز بر یاددهی، روش های نوین آموزش و ارزشیابی و غیره.

   بدیهی است که قبل از تصمیم گیری در باره ی مدل و رویکرد ارائه ی آموزش و حتی قبل از تعیین هدف های اساسی آموزشی باید به مسائل پداگوژیکی اندیشید. بسیاری عقیده دارند که شرط اجرای موفقیت آمیز برنامه های آموزش مجازی این است که بر پایه ی نتایج تحقیقات تربیتی، روانشناختی و ملاحظات پداگوژیکی انجام پذیرد و در برنامه ریزی راهبردی برای آن  ویژگی های تاریخی، فرهنگی و اجتماعی هر کشور مورد توجه قرار گیرد.   برخی گزارش ها حاکی از عملکرد ضعیف فناوری های جدیدی در زمینه ی مسائل تربیتی است. محققان استدلال می کنند که در نرم افزارهای آموزشی با پافشاری بیش از حد در فراتر رفتن از مرزهای آ»وزش سنتی و غلبته بر روابط قدرت مدارانه در تعلیم و تربیت از محتوای آموزشی غفلت می شود. این گفته بدان معناست که دانشجویان با استفاده از این نرم افزارها بر روابط قدرتمندانه میان خود و استاد غلبه می کنند، اما در این فرایند محتوای درسی و تاثیرات تربیتی آن رنگ می بازد و دانشجویان مطالب با ارزش و مفیدی یاد نمی گیرند. بنابراین توجه به مسائل پداگوژیکی در تولید محتو شرط لازم و نه کافی برای طراحان محیط یادگیری و تولید کنندگان مواد آموزش الکترونیکی محسوب می شود (جکلینگ[1]،2001؛ الیور[2] و همکاران، 2003؛ هال[3]، 2001به نقل از ابراهیم زاده، 1386).

زیرساخت اقتصادی آموزش الکترونیکی: تجارت الکترونیکی، درآمدزایی، روش های نوین تخصیص منابع و بودجه، مدل های جدید تآمین منابع، بازاریابی و گسترش بازارهای آموزشی، اقتصاد بدون واسطه، بازده سرمایه گذاری، اقتصاد کلان، بازده غیر مستقیم( گسترش انتخاب از نظر موضوع درسی، استاد، رسانه، قیمت، سرعت، سبک یادگیری و ... برای دانشجو).

زیرساخت مدیریت و رهبری: مدیریت دانش( تآکید بر یادگیری سازمانی به جای یادگیری فردی، گسترش راه هایی برای سهیم شدن و انباشته شده دانش در یک سازمان و دستیابی به تخصص و مهارت کارکنان و تبدیل آن به شکلی که به آسانی در دسترس افراد دیگر نیز باشد)، اتخاذ راهبرد دو جانبه ی رقابت و همکاری، راهبردهای جدید مدیریت و رهبری از جمله مدیریت مشارکتی، مدیریت پیش کشی، پویا و آنیده پروژه، رویکردهای بین المللی و جهانی نگریستن به مسائل سازمان، تدوین سیاست ها و خط مشی ها و قوانین اجرایی آموزش مجازی در زمینه های مختلفی جون حجم کاری، روش استخدام و جذب اعضای هیئت علمی، اعتبار سنجی و صدور جواز، مسائل مالکیت معنوی، استانداردهای کیفی و کمی، تضمین کیفیت و اصالت اعتبار اطلاعات، اقدامات امینت الکترونیکی، سیاست های کاربرد قابل قبول و غیره.

قوانین و مقررات آموزش الکترونیکی:

زیرساخت سیاسی آموزش الکترونیکی:

 زیرساخت اداری و نظام خدمات پشتیبانی آموزش الکترونیکی: نظام اداری الکترونیکی و بدون کاغذ، نظام پشتیبانی سازمانی، آموزشی و فنی برای دانشجو، استاد و کارکنان، دسترسی به منابع و خدمات دیجیتالی.

خدمات پشتيباني یادگیری يادگيرندگان

   به نظر شارما^[4] (2002) در آموزش از دور دو زير مجموعه­ي اصلي وجود دارد كه در تعيين سطح مطلوب كيفيت و نيز يادگيري اثربخش نقش عمده اي دارند اين دو زير مجموعه عبارت هستند از: الف) تدوين و ايجاد دوره؛ ب) طراحي، تدوين و ايجاد خدمات پشتيباني يادگيرندگان.

   در ارتباط با مفهوم خدمات پشتيباني يادگيرندگان و انواع آن، نظرها و ديدگاههاي مختلفي وجود دارد اما نكته­ي حائز اهميت اين است كه سيستم خدمات پشتيباني دانشجويي در آموزش از دور خارج از چهارچوب و زمينه­ي فلسفه­ي تربيتي كه سيستم راه دور در آن اجرا مي شود، نيست. به نظر برخي از صاحب­نظران، گاهي اوقات تمايزي بين پشتيباني يادگيري يادگيرنده و ساير پشتيباني­هاي دانشجويي ديده مي­شود كه اولي معطوف به فعاليت­هاي آموزشي و دومي مربوط به پشتيباني پرسنلي و اجرايي است. ولي عموماً تأكيد بر اين است كه خدمات پشتيباني يادگيرندگان بدين منظور طراحي مي شوند تا به فرد دانشجو كمك نمايد از مواد طراحي شده و در نظر گرفته شده براي يادگيري، بيشتر و بهتر استفاده كرده، ياد بگيرند. در برخي مؤسسات، خدمات پشتيباني به صورت عمومي بوده و در برخي ديگر به صورت سفارشي است. خدمات پشتيباني به صورت عام شامل همه­ي فعاليت­هايي است كه دانشجويان صرف­نظر از نيازهاي ويژه­ي خود به آنها دسترسي داشته و از آنها بهره­مند مي­شوند همانند خدمات پذيرش و ثبت نام و ... . خدمات پشتيباني سفارشي شامل همه­ي فعاليت­هايي است كه دانشجويان به صورت ويژه و بر حسب نيازهاي ويژه خود از آنها بهره­مند مي­شوند مانند مشاوره و راهنمايي (ميلز^[5]، 2003).

   تالمن^[6] (1993) اظهــار مي­دارد، خدمات پشتيباني يادگيرندگان در آموزش از دور، اغلب شامل يك مؤلفه­ي آشناسازي است كه در آن تعامل يادگيرنده با يك معرف ، كارمند يا سخنگوي مؤسسه آموزش از دور معطوف به مطلوبيت برنامه و منابع آن در جهت رفع نيازهاي يادگيرندگان جريان مي يابد. رشيد^[7] (1998) اصطـلاح خــدمات پشتيـباني يادگيرنـدگان را به عنوان وسـيله و روشي معرفي مي­نمايد كه براي يادگيرندگان راه دور كمك­هاي اضافي و جنبي فراهم مي نمايد. گوپتا ، کاکاریا و غوگتای^[8] (2002) معتقد است كه خدمات پشتيباني يادگيرندگان شامل همه خدمات به استثناي مواد آموزشـي اصلي است كه مؤسسـات براي يادگيـرندگان خود تدارك مي­بيننـد تا به اهداف آموزشي دوره نايـل شوند.

   به نظر پاير (2007) خدمات پشتيباني يادگيرندگان شامل زنجيره­ي تسهیلات، امكانات و فعاليت­هايي است كه به قصـد آسان سازي فرايند تدريس- يادگيـري و جذابتر نمودن آن براي يادگيـرندگان تـدارك ديــده مي شود. همه­ي اين خدمات، سواي توليد و ارائه­ي مواد و محتواي آموزشي است كه به ايجاد، پيشرفت و ارتقاي يادگيري يادگيرندگان ، تعامل و ارتباط مؤثر آنان كمك مي نمايد.

   به نظر شارما (1998) خدمات پشتيباني يادگيرندگان شامل اقدامات لازم براي كمك به برطرف نمودن نيازهاي يادگيرندگان است. اين خدمات توصيه­ها و مشاوره­هايي در زمينه­ي مهارتهاي تحصيلي، انتخاب شغل، سازگاري با محيط، استخدام پاره­وقت، رشد مهارت­هاي ارتباطي فردي و بيـن­فردي، خدمات پزشـكي، مشكلات تحصيلي و مالي و ديگر موارد ارائه مي­نمايد. هدف عمده­ي اين خدمات عبارت است از اينكه نيازها و مشكلات يادگيرندگان برطرف شود تا آنها بتوانند بر تحصيلات خود متمركز شوند.

   چاودري، گوجار و حافیظ^[9] (2008) معتقد هستند كه خدمات پشتيباني يادگيرندگان اَشكال گوناگوني دارد كه با توجه به موقعيت منطقه، مؤسسه يادگيري ، امكانات موجود و نيز نيازهاي فراگيران تدارك ديده مي­شوند. به باور آنها اين خدمات شامل اين موارد هستند: تدريس چهره به چهره، ارتبـاط از طريـق رسانه­هاي فني، انجام مشاوره، كمك­ها و حمايت­هاي فني يادگيـرندگان ، و دسترس پذير سازي مواد و منابع يادگيري. دانشگاه­هاي راه دور از طـريق شبكـه­هاي منطقـه­اي، خدمات پشتيـباني براي يادگيـرندگان خود تدارك مي بينند. شبكه هاي منطقه اي قبل از پذيرش دانشجو، براي آنها راهنماييها و مشاوره هايي فراهم مي آورند، درباره­ي فرآيند پذيرش، انتخابهاي بعدي، مشكلات مالي، نحوه­ي سازگاري با محـيط يادگيري راه دور و برخي مشكـلات فردي كه تحصيلات يادگيرندگان را تحت تأثير قرار مي­دهد، اطلاعاتي ارائه مي دهند. همچنين پرديس­هاي منطقه­اي تدريس چهره به چهره و خدمات چند رسانه­اي و كتابخانه­اي ارائه مي­دهند. در مجموع هدف اصلي همه­ي اين خدمات پشتيباني يادگيرندگان آن است كه يادگيرندگان به طور كامل بر تحصيل متمركز شوند.

   رامبل (2000) با بررسي كارهاي پژوهشگران و انديشمندان اين حوزه دو نوع اصلي خدمات پشتيباني براي يادگيري را شناسايي مي­كند: خدمات جبراني و ترميمي^[10]، خدمات جامع و فراگير^[11]. خدمات جبراني خدماتي است كه براي رفع مشكلات يادگيري دانشجويان طراحي مي­شوند و خدمات جامع خدمات يكپارچه­اي است كه براي ارائه­ي برنامه­ها تدوين مي­شوند. وي اظهار مي­دارد كه خدمات جبراني در پاسخ به نيازهاي احساس شده ايجاد و ارائه مي­شوند و بصورت موقتي هستند و زماني براساس نياز به وجود آمده و زماني هم پايان مي­يابند اما خدمات جامع، هـر زمـان و حتـي براي كساني­كه به آنها نياز نـدارند، در دستـرس است و لذا خــدمات پرهزينه­تري هستند.

نام سايت

Ebookee

يک منبع مناسب در زمينه دانلود کتابهاي علمي

FreeBookSpot

شما مي توانيد در اين سايت به جستجو و دانلود کتاب در مباحثي نظير برنامه نويسي، مهندسي، موضوعات علمي، داستاني و … بپردازيد.

Free-eBooks

وب سايتي که از طريق آن علاوه بر يافتن کتب مختلف، قادر به دانلود مجله هاي معروف حهان نيز مي باشيد.

FreeComputerBooks

در آن مي توانيد کتاب هاي مختلفي را در زمينه کامپيوتر بيابيد. مزيت اين سايت، دسته بندي ايده آل آن است که علاوه بر داشتن ?? دسته اصلي، شامل ??? زير دسته مختلف است که جهت يافتن کتاب مورد نظرتان بسيار مفيد خواهند بود.

FreeTechBooks

کتاب هاي مختلفي را در زمينه مهندسي و علوم کامپيوتر را مي توانيد در آن بيابيد.

Scribd

وب سايتي جهت به اشتراک گذاري فايل ها با فرمت برنامه هاي مختلفي نظير Word، Excel، PowerPoint و PDF مي باشد.

Globusz

يکي از وب سايت هاي معروف در زمينه دانلود کتاب هاي رايگان است!

KnowFree

کاربران اين وب سايت به مبادله کتاب ها، آموزش هاي ويديويي و ساير موارد اين چنيني به صورت رايگان در آن مي پردازند.

OnlineFreeEbooks

شامل ? دسته بزرگ در زمينه کتاب هاي بازرگاني، مهندسي، سخت افزار، برنامه نويسي و … مي باشد که قابليت دانلود به صورت رايگان را دارا مي باشد.

MemoWare

اگر پاکت پي سي داريد احتمالا اين وب سايت براي شما بسيار مناسب است چرا که فرمت کتاب هاي آن هماهنگ با دستگاه هايي نظير همان است.

EBookLobby

ديتابيسي نه چندان کامل در کليه زمينه ها

OnlineComputerBooks

شامل کتاب هاي مختلفي در زمينه هاي رايج است.

GetFreeeBooks

کليه کتاب هاي موجود در اين وب سايت، کتاب هايي هستند که به صورت قانوني امکان دانلود را دارند.

libgen

داروخانه کتاب

TheOnlineBooksPage

ليست بيش از ????? کتاب رايگان موجود در سطح نت!

morefreeebooks.net

در کليه زمينه ها

Project Gutenberg

ديتابيسي شامل بيش از ????? کتاب الکترونيک در فرمت هاي مختلف.

Scribd

کتاب هاي مورد نظرتان را پيدا کنيد، بخوانيد و براي ديگران به اشتراک بگذاريد.

ManyBooks.net

بيش از ??،??? کتاب رايگان در دسترس وجود دارد.

Get Free e-Books

سايت رايگان کتابهاي الکترونيک که در آن شما مي توانيد کتاب کاملا رايگان دانلود کنيد.

The eBook Directory

دسترسي به هزاران کتاب که بسيار عالي دسته بندي شده اند.

PDFoo

کتاب هاي مختلف در زمينه هاي کسب و کار، کامپيوتر، مهندسي، تجارت آزاد، پادکست ها و … موجود مي باشد.

KnowFree

????? کتاب الکتورنيک در دسته بندي هاي مختلف

ebooks-space

دانلود رايگان کتابهاي وب سايت در زمينه هايي مانند کامپيوتر، IT، برنامه نويسي زبان، توسعه نرم افزار، آموزش و طراحي پايگاه داده ها در قالب فايل PDF و CHM.

bibliotastic

اين سايت بدرد نويسندگان جواني مي خورد که تمايل دارند بازخورد مطالب خود را توسط مخاطبان ببينند.

Globusz

پلت فرمي که براي نويسندگان جديد آزمون مهارت هاي نوشتن خود را توسط خوانندگان واقعي فراهم مي کند.

avidpdf

موتور جستجوري فايل هاي pdf

MemoWare

شما مي توانيد در ميان عنوان، نويسنده و توضيحات، نام نويسندگان، تاريخ اضافه شده، ميانگين رتبه، رده، فرمت سند، بستر هاي نرم افزاري PDA و گزينه هاي زبان جستجو کنيد.

Diesel E-book Store

جستجو و دانلود کتاب در زمينه هاي مختلف

Read Easily!

کتابخانه ديجيتال با قابليت هاي جالب براي خواندن کتاب در محيط سايت

BookBooN

تمام کتاب ها را مي توان بدون ثبت نام دريافت کنيد. اين کتابهاي الکترونيک قانوني و منحصرا براي Bookboon نوشته شده

Planet eBook

اين سايت حاوي ليست بزرگي از کتابهاي رايگان در موضوعات مختلف است.

PDF Search Engine

همانطور که از نام نشان مي دهد موتور جستجوي PDF يک ابزار براي پيدا کردن کتابهاي آنلاين رايگان است.

eBook Junkie

شما مي توانيد تعدادي از کتابهاي الکترونيک رايگان قابل دانلود از اين سايت دريافت کنيد.

uFindBook

دانلود کتابهاي الکترونيک رايگان بيش از ???،??? عنوان طبقه بندي شده را در فرمت PDF، CHM، HTML

E-Books Directory

اين سايت حاوي ليست بزرگي از کتابهاي رايگان در موضوعات مختلف است.

PDF Geni

يک موتور جستجو است

e-books Download Free

دانلود محبوب ترين کتابها به صورت رايگان

bookglutton

ايجاد شبکه اجتماعي گرداگرد يک کتاب و دعوت دوستان براي ديدن آن

Book-Bot

ديتابيسي شامل ????? کتاب الکترونيک

e-Book Lobby

کتابهاي رايگان را به دسته هاي مختلف تقسيم شده است. طيف وسيعي از کسب و کار، هنر، محاسبات و آموزش و پرورش.

PlanetPDF

تاريخچه كوتاهي از فناوري جديد در آموزش عالي

نقش جديد فناوري در آموزش عالي به زمان اختراع اولين رايانه هاي رقومي باز ميگردد.خورشيد رايانه هاي جديد از افق دانشگاهها طلوع كرد.نخستين رايانه الكترونيكي كه قرار بود استفاده همگاني داشته باشد.0حسابگر و شمارشگر عددي الكترونيكي) (ENIAC) نام داشت كه در 1946مدر دانشگاه پسيلوانيا طراحي شد.اين رايانه نيز همچون رايانه هاي قديمي تري كه در آزمايشگاهها طراحي وساخته شده بود،به منظور افزايش سرعت و دقت در محاسبه هاي پيچيده اي كه پژوهشگران با آن سرو كار داشتند،طراحي شده بود.اين رايانه ها يك يا چند اتاق بزرگ را اشغال مي كردند و به نوبت مورد استفاده قرار مي گرفتند.برخي از كاربران به طور همزمان با يك رايانه كار مي كردند.آنها برنامه هاي رمز گذاري شده را در كارتهاي پاسخ وارد مي كردند و به خود رايانه مي دادند و اندكي بعد نتايج را دريافت مي كردند.در خلال دهه هاي(1950و1960م)رايانه ها فقط در دانشگاههاي تحقيقاتي يافت مي شدند و از آنها جهت پژوهشهايي كه اعداد و ارقام زياد داشتند و همچنين آموزش در رشته علوم رايانه اي استفاده مي كردند و با اين وجود،در اين دوران دسترسي به رايانه محدود بود.تعداد كمي از موسسات از عهده پرداخت هزينه هاي فراوان رايانه برمي آمدند.و فقط تعداد كمي از اعضاي هيات علمي و دانشجويان با چگونگي استفاده از آن آشنا بودند)دایره المعارف آموزش عالی ،1383).

سه تحول مهم در دهه 1970و1980م باعث افزايش استفاده چشم گير از رايانه در مدارس آموزش عالي و دانشگاههاي سراسر كشور شد.تحول نخست،طراحي رايانه هاي شخصي بود.عرضه رايانه هاي BMدر1981م واپل مكينتاش( (Apple Macintoshدر 1984م اين زحمت را به دانشجويان هيات علمي و كاركنان داد تا عمليات پيچيده رايانه اي را با سهولت بيشتر از دفاتر و آزمايشگاههاي شخصي خود انجام دهند.نرم افزارهاي جديدي همچون راژه پرداز (Word Processor)، صفحه گسترده (Spread Sheetوبرنامه هاي گرافيكي،بسياري از جنبه هاي آموزش،تحقيق و مديريت را دگرگون كردند،از همه مهمتر اينكه استفاده از اين رايانه هاي جديد،نسبت به انواع قبلي هم راحت تر بود و هم سرعت آنها بيشتر بود.و لذا اين امر مستوجب گسترش استفاده از آنها شد.نحول مهم دوم،توسعه شبكه هاي رايانه اي بود.در اواخر دهه 1970م موسسه پيشگامي مثل دانشگاه كارنگي-ملون(Carengi-Mellon) و موسسه فناوري ماساچوست(MIT) آنچه را كه اينك محيط رايانه اي توزيعي نام گرفته است،به منصه ظهور رساندند.

طرح اندرو((Andrew دركارنگي –ملون و طرح آتنا(Athenaدر(MIT در پي ايجاد شبكه هايي برآمدند كه رايانه هاي تمامي دانشجويان،هيات علمي،كاركنان را در نظامي هماهنگ و منسجم به هم متصل مي كرد.محيط رايانه اي توزيعي،شبكه اي از شبكه هاي رايانه اي است.تعداد ايستگاههاي كاري رايانه به يك سرويس دهنده((Server از چندين سرويس دهنده موجود متصل اند.اين نظامها غير متمركز و شامل سكوهاي رايانه اي گوناگوني هستند.مثلا محيط محاسبه توزيع شده اصلي كه مولود طرح آتنا درMIT بود،از هر دو سرويس دهنده هاي IBMوDEC) استفاده مي كرد.و يونيكس(Unix)پشتيباني مي كرد.درخلال دهه 1980م بسياري از مدارس عالي و دانشگاهها الگوي توزيعي رايانه اي را به كار گرفتند و سرمايه گذاري فراواني در زير ساخت شبكه اي پرهزينه،به عهده گرفتند.

نظامهاي اطلاعاتي دانشگاه شمول درست شدند تا به نحو گسترده اي با اطلاعاتي مثل سوابق دانشجويان و كاتالوگهاي دانشگاهي كار كنند.اين شبكه ها همچنين واجد پست الكترونيكي بودند كه به كاربران اجازه مي داد تا پيامهاي خود در سراسر دانشگاه منتشر كند.

سومين تحول مهم ظهور اينترنت امروزي بوده در1968م پژوهشگران بخش طرحهاي پژوهشي پيشرفته وزارت دفاع امريكا(ARPA) طرحي را براي ارتباط شبكه هاي موسسات علمي و مراكز پژوهش آغاز كردند.در پايان 1969م تعداد سايتهاي ميزبان افزايش يافت و پژوهشگران ،برنامه هاي كاربردي نظير پست الكترونيكي نرم افزار انتقال فايل،و شبكه دوربرد(Talent) را طراحي كردند تا همه كاربران در استفاده از منابع شبكه سهيم باشند.در1985م بنياد ملي علوم(NSE) اعلام كرد كه حاضر است،به تمام جوامع دانشگاهي جهت استفاده از شبكه رايانه اي كه بر مبناي آپانت به يكديگر مرتبط بودند،خدماتي ارائه دهد.بنياد ملي علوم بين سالهاي 1986-1995بيش از 200ميايون دلار جهت طراحي زير ساخت شبكه بنياد ملي علوم (NSFNET) هزينه كرد.كه در نهايت برخي از تامين كنندگان تجاري انرا به عهده گرفتند.و بدين ترتيب اينترنت به شكل امروزي در آمد.در زمان طراحي شبكه جهان گستر (WEB) در1991م استفاده از اينترنت روز به روز سير صعودي پيموده است.ارتباط چند رسانه اي وب قابليت دسترسي به آن را گسترش داد.وظرفيت ايجاد و طراحي برنامه هاي كاربردي مختلفي را پديد آورد(همان منبع).

تاریخچه فناوری اطلاعات وارتباطات

فناوری اطلاعات تاریخی طولانی وبیشتر از هزار سال داردکه با اولین نقاشی ها در غارها و ابداع نوشتن و اختراع چاپ در سال های ۱۵۰۰ شروع شداین فن آوری با اختـراع نخستيـن تكنولوژي انقلاب صنعتـي در سال‌هاي 1660 الي 1850 با اختراع موتور بخار ادامه یافت و با دومين انقلاب صنعتي در سال‌هـاي 1890 الي 1930 و اختـراع الكتـريسيته و توسعـه صنعت شيمـي استمـرارپیدا کرد، در انقلاب سوم صنعتـي با اختـراع راديو، تلويزيون و كامپيوتر تكميل شد. اگر فنـاوري اطلاعـات را به مجموعه‌اي از خدمـات و محصولاتـي اطـلاق نمائيـم كـه داده‌هـاي خـام را به اطـلاعـات مفيد، در دستـرس و بـا معنـي تبديل مي‌نمايد؛ بايد ظهور اينترنت را نقطه اوج و كمال تسعه فناوري در حال حاضر بدانيم (عبادی،رحیم،1384).

نخستين كامپيوتر در سال 1944 در دانشگاه هاروارد توسط هاروارد ايكن و با كمك مالـي و فنـي شركت IBM سـاخته شد. نوع كامل‌تـر آن در سـال 1964 در دانشـگاه پنسيلوانيا به نام «ايناك» براي حل مسائل مربوط به انفجار، جهت اداره اردنانس ارتش آمـريكا و توسط دكتر ماكلي واكـرت ساخته و تكميل شد. در سال 1952 ميلادي نيـز نخستين كامپيوتـري كه قادر به ذخيـره كردن برنامه بود به نام «ادواك» توسط دكتـر نيومن ساخته شد كه اساس كامپيوترهاي امروزي قرار گرفت.

   تا پيش از سال 1955 براي فعاليت‌هاي تجاري يا كارهاي عملي، كامپيوترهاي ويژه‌اي ساخته مي‌شد كه مشخصات آن‌ها تنها جوابگوي يكي از امور اداري، تجاري يا عملي بود. اين دسته از كامپيوترهـا به كامپيوترهاي نسل اول معروفند. در اوايل دهه 1950 بـا ورود ترانزيستور به بازار و استفاده از آن در كامپيوتر و همچنين به كاربردن حلقه‌هاي كوچك مغناطيسي به عنوان حافظه، تغييرات عمده‌اي در كامپيوترها ايجاد گرديد. اختراع ترانزيستور كامپيوترهاي جديد را كوچك‌تر، سبك‌تر و قابل اعتمادتر كرد. همچنين مصرف برق آنها را به مقدار زياد كاهش داد. از آن زمان به بعد شركت‌هاي سازنده تلاش كردند تا كامپيوترهاي همه منظوره به بازار عـرضه كنند تا جوابگـوي اغلب امـور تجاري و علمي باشند. نخستين سـري كامپيوترهـايي كه ترانزيستور در آن‌هـا به كار رفته بود در سال 1959 عرضه شد اين سري از كامپيوتـرهـا به كامپيوترهاي نسل دوم معرف شدند. از ماشين‌هـاي معـروف ايـن نسل مـي‌توان IBM 1901، IBM 1620، IBM 700 را نام برد. كامپيوترهاي نسل دوم در واقع اولين كامپيوترهايي بودند كه غير از دانشگاه‌ها و مؤسسات تحقيقاتي در مؤسسات دولتي و شركت‌هاي خصوصي براي انجام امور غيرعلمي نيز به كار گرفته شدند(عبادی،رحیم،1383).

             نخستين كامپيوتري كه در ايران نصب گرديد از نسل دوم و مدل IBM 1620 بود كه در سال 1341 در كنسرسيوم نفت تهران به كار گرفته شد. همچنين سرشماري سال 1345 نيز با استفاده از كامپيوترهاي نسل دوم IBM 1901 انجام گرديد.براي ساختن كامپيوترهاي سريع‌تر و قوي‌تر، كوشش‌ها همچنان ادامه داشت تا در اوايل 1960 نخستين كامپيوتر نسل سوم به بازار عرضه شد. اين كامپيوتر كه از سري IBM 1360 بود و براي ساختن آن 5 ميليارد دلار سرمايه‌گذاري شده بود، بزرگترين پروژه مالـي بحث خصوصي تا آن تاريخ به شمـار مي‌رفت. اين كامپيوترهـا كه مدل‌هاي گوناگوني از نظر ظرفيت و سرعت كار داشت در هر دو امور تجاري و علمي قابل استفاده بود.بزرگ‌تـرين تحول در اين نسل از كامپيوتر‌هـا، ساختن وسايل ضبـط اطلاعـات با قـابليت دستـرسي مستقيم بود. علاوه بر آن در اين نسل از كامپيوترهـا، سعي شده است تا قطعات مدارها را كوچك‌تر و با حجم كم‌تر بسازد. بدين ترتيب مدارهاي مجتمع به وجود آمدند.

در اوايل سال 1970 روش‌هاي جديدتري در ساخت و بهره‌گيري از كامپيوترهـا به كـار بـرده شد كه بسيـاري از دست‌اندركاران، آن‌هـا را نسل چهـارم ناميدند. مهمتـرين تغييرات در سخت‌افزار كامپيوترهاي نسل چهارم به كار گرفتن مدارهاي مجتمع با تـراكم زياد و تـراكم متوسط بهـره گرفتند و در نسل چهـارم از تراكم بالا و خيلـي بالا استفـاده مي‌كنند. نسل چهارم همچنين از حافظه نيمه هادي و ريزپردازنده، سيستم‌هاي محاوره‌اي، پردازش مستقيم و شبكه‌هـاي كامپيوتري بهره جسته است. توسعه و پيشرفت سخت‌افزار كامپيوترهاي كنوني در مقايسه با نسل‌هاي قبلي با بررسي چند عامل، نظير سرعت، اندازه، هزينه و ظرفيت حافظه بيش‌تر روشن مي‌شود(همان منبع).

    اينترنت زندگي خود را به آرامي يك پروژه در وزارت دفاع ايالات متحده آغاز نمود. مـاهيت ابتدايـي آن يك پـروژه محض نظامي و انگيزه ايجـاد پاسخ به پـرتاب ماهواره اسپونتيك بود.اينترنت، آن‌قدر بزرگ و گسترده است كه هيچ كس نمي‌تواند ادعـا كند، كه تمام، و يـا حتي بخش مشخصي از آن را مي‌شناسد. شـروع اين شبكه عظيم به طرحـي به نام ARPANET بـر‌مي‌گـردد. هدف اين پـروژه اتصال چند رايانه بـا فاصله زياد از يكديگر به منظور تبادل اطلاعات نظامي و دولتي در آمـريكا بود. در اواخـر دهه 1950 ميلادي اتحاد جماهير شـوروي سابق بـا پرتاب فضا پيماي اسپوتنيك ثابت كرد كه مي‌تواند با استفاده از موشك‌هاي قاره‌پيمـاي خود را به راحتي تأسيسات حياتي ايالات متحده و از جمله شبكه‌هاي ارتباطي را مورد حمله قرار دهد. در پاسخ به اين حمله در سال 1968 آژانس پروژه‌هاي تحقيقاتي پيشرفته ARPA پروژه‌اي را تحت نام ARPANET شروع نمود(عبادی،رحیم،1384).

جستجوی منابع اطلاعاتی در فضای مجازی

آیا جستجو فقط تایپ اسم کتاب یا موضوع مورد نظرمان در سایت گوگل و سپس شروع خواندن اطلاعات است؟

با گسترش استفاده از اینترنت به عنوان ابزاری در جهت تبادل اطلاعات، مفاهیم پیچیده تری برای جستجو مطرح می شود. مفاهیمی که بیشتر کاربران اینترنت بدان بی توجه هستند. اما افرادی که به دنبال جستجوهای علمی و پی در پی هستند باید ابزار پیچیده تری از روش های جستجو را فراگیرند. اغلب اوقات پیش می آید که کاربر به دنبال اطلاعات در سیل مطالب و سایت های مختلف ساعت ها سرگردان است بدون آن که نتیجه ای خاص عایدش شود.

جستجوی کارا، نیازمند 3ابزار مهم می باشد:

1-    تجربه

2-    دانش پایه در موضوع

3-    آشنایی نسبی با زبان انگلیسی

انتخاب مرورگرهای مختلف:

اولین گام برای یک جستجوی حرفه ای، انتخاب یک مرورگر قدرتمند می باشد: مرورگرهای معتبر و حرفه ای:

Internet explorer

Mozila Firefox

Google chrome

Opera

موتور جستجوگرهای مختلف:

نحوه ی کاربرد موتورهای جستجوگر از هم متفاوت است. برای مثال اگر شما با یک " کلید واژه" مشابه جستجوی را از طریق دو موتور جستجو مانند google و msn انجام دهید ممکن است نتایج جستجوی شما بسیار متفاوت باشد.

موتورجستجوگرهای مشهور و معتبر:

www.google.com 

www.yahoo.com

www.hotbot.com

www.infoseek.com

www.lycos.com

www.mirago.com

www.ukplus.ac.com

www.exite.co.uk

نکته ی قابل ذکر این که در این موتورها نیز مانند گوگل کلید واژه، اصطلاح و.. را وارد و در آن زمینه اطلاعات لازم را به دست می آوریم.

ترفندهای گوگل برای یافتن مطالب مورد نظر و مطالب علمی

منابع تخصصی در علوم تربیتی:

www.searchedu.com

منابع تخصصی در حقوق:

www.lawguru.com

www.ilrg.com

www.lawrunner.com

و...                    

منابع تخصصی در علوم پزشکی و بهداشت

www.medmatrix.org

http://healthatoz.com

یافتن سایت و منابع تخصصی برای سایر رشته ها و کلید واژه ها:

1-    وارد سایت گوگل شوید. در قسمت جستجو کلمه ی Inurl:همراه دونقطه جلوی آن را وارد کنید و در مقابل آن کلید واژه یا حوزه ی یا رشته ی مورد نظر را وارد کنید( با همه ی زبان ها می شود) و اینتر را بزنید. سایت های مربوط به آن کلید واژه و رشته را پیدا می کند.

2-    وارد سایت گوگل شوید. در قسمت جستجو کلمه ی Intitle: همراه با دو نقطه ی جلوی آن را وارد کنید و در مقابل آن کلید واژه مورد نظر را واردکنید( با همه ی زبان ها می شود) و اینتر را بزنید. سایت های مربوط به آن رشته و کلید واژه را پیدا می کند.

یافتن مقاله و مطالب علمی :

Google scholar: مواد موجود در رشته‌های مختلف دانشگاهی از پزشکی و فیزیک گرفته تا اقتصاد و علوم کامپیوتر در حوزه جستجوی این ابزار رایگان قرار می‌گیرد. گوگل اسکالر به شما کمک می‌کند که از یک جای مناسب در میان جهانی از پژوهش‌های دانشگاهی و سازمانی به جست‌وجو بپردازید. امتیاز این ابزار این است که مقالات تخصصی و کتاب ها و صاحب نظران حوزه ی خاص را پیدا می کند. برای پیدا کردن مقالات تخصصی سریع جواب می دهد و حالت نوعی میانبر دارد.

وارد سایت گوگل شوید. در کادر جستجو کلمه scholar را وارد کنید و اینتر بزنید. وارد سایت google scholar شوید و در کادر روبرو  کلیدواژه را وارد کنید تا مقالات را به دست بیاورید.

ETD: (دسترسی به چکیده و متن کامل رساله ها و پایان نامه ها از طریق گوگل)

پژوهشگران به ویژه دانشجویان دکترا و کارشناسی ارشد موضوع هایی را برای پژوهش انتخاب می کنند که نمونه ی مشابه آن در کشور و حتی در دنیا کمتر انجام شده است. از این رو برای درک مسئله، موضوع پژوهشی و انتخاب روش شناسی پژوهشی زمان زیادی را صرف می کنند. گوگل امکانی را در اختیار پژوهشگران قرار می دهد تا با استفاده از آن بتوانند به برخی از رساله و پایان نامه های مرتبط با موضوع خود دسترسی پیدا کنند. برای این کار مراحل زیر را طی کنید.

وارد سایت گوگل شوید. در کادر جستجو ETD: را همراه با دو نقطه جلوی آن وارد کنید و سپس کلید واژه ی مورد نظر را تایپ کنید و اینتر بزنید.

این پایگاه داده های اطلاعاتی مانند نام نویسنده، نام دانشگاه، نام گروه، موضوع پژوهش، اساتید راهنما و مشاور، تاریخ دفاع و چکیده پژوهش را در اختیار شما قرار می دهد. در پایین صفحه چکیده نیز امکان دسترسی به فایل PDFتمام متن سند گذاشته می شود.

Google define: با استفاده از این امکان می توان تعاریف و معانی واژه ها را جستجو کرد.

وارد گوگل شوید. در کادر جستجو کلمه ی define:  همراه با دو نقطه ی جلوی آن را تایپ کنید. در گام بعدی کلیدواژه را در جلوی آن وارد کنید و اینتر بزنید؛ تعاریف را برای شما پیدا خواهد کرد.

Google alerts: اگر در مورد یک کلید واژه جستجویی را انجام دادید و به نتایج دلخواه دست پیدا نکردید، با استفاده از این ابزار گوگل می توانید، کلید واژه یا کلیدواژه های مرتبط را به گوگل بسپارید تا در حین دریافت اطلاعات مرتبط آن را به آدرس پست الکترونیکی(gmail) شما ارسال کند. برای این کار مراحل زیر را انجام دهید.

1-    آدرس www.googlealert را در کادر آدرس تایپ کنید و کلیک کنید.

2-    صفحه ای باز می شود و در آن می توانید کلید واژه ها را تایپ و به گوگل سفارش دهید.

3-    می توانید سه کلیدواژه را به عنوان سفارش ثبت کنید. می توانید زمان بخصوصی( هفتگی و دوهفتگی و ماهانه) را برای این کار تعریف کنید. هم چنین می توانید با کلیک روی refine کلید واژه سفارش شده را تغییر یا حذف کنید.

ابزارهای ترجمه:

برای ترجمه ی متون به زبان های مختلف در سایت های اینترنتی امکاناتی در نظر گرفته شده است. نکته ی قابل توجه در این جا این که باید تاحدی به قواعد زبان آشنایی داشته باشیم. سایت های زیر برای ترجمه مناسب اند.

1-    Google translate که آدرس دقیق ان به صورت زیر می باشد:

www.google.com/language-tools

2-    سایت پارس ترنسلاتور که به صورت تخصصی ترجمه می کند:

www.parstranslator.com

3-    استفاده از gmail. به این صورت که متن مورد نظر(فارسی یا انگلیسی یا..) را به پست الکترونیکی gmail بفرستید. وارد inbox که شدید و آن میل را باز کردید روی گزینه translate که در بالای کادر است کلیک کنید تا متن را ترجمه کند. لازم به ذکر است که از این ابزار برای برقراری ارتباط با اساتید و افراد خارجی زبان نیز می توان استفاده کرد و ایمیل های زبان های مختلف را فورا ترجمه کرد.

استفاده از عملگرها(+،-) در جستجوی گوگل

اگر بخواهید درباره ی موضوعی از طریق دو کلید واژه جستجو کنید، برای رسیدن به نتایج مطلوب بهتر است به شیوه های زیر اقدام کنید.

1-    عملگر + یا and: برای جستجو در باره ی یک موضوع می توانید در کادر جستجوی گوگل اول کلید واژه ی اصلی + کلید واژه ی فرعی را وارد کنید. و سرچ را بزنید. این کار بدین معنی است که موتور جستجو صفحاتی را پیدا کند که هردو یا یکی از کلید واژه ها در آن است باشد. مثلا

2-    عملگر- یا not: کلیدواژه ی اصلی را در کادر جستجوی گوگل وارد کنید و بین آن منفی بگذارید با کلیدواژه ی فرعی. این کار بدان معنی است که موتور جستجو صفحاتی را پیدا کند که در آن کلید واژه ی اصلی موجود ولی کلید واژه ی فرعی وجود ندارد. مثلا

3-    استفاده از علامت «عبارت یا اصطلاح»: اگر می خواهید درباره ی یک اصطلاح، عبارت یا چند واژه ی مرتبط با هم جستجو کنید آن ها را در داخل «» یا همان کوتیشن قرار دهید. این دستور بدان معنی است که گوگل صفحاتی را پیدا کند که این واژه ها را در کنار هم داشته باشند. مثلا

پایگاه های اطلاعاتی:

برای پیدا کردن مقاله های علمی، اشنایی دانشجویان به ویژه دانشجویان کارشناسی ارشد و دکترا با پایگاه های علمی بسیار ضروری است. در زیر به پایگاه های مختلف اشاره گردیده است. نکته قابل ذکر این که در این پایگاه ها می توان با وارد کردن کلید واژه، نام نشریه، نام نویسنده، عنوان مقاله، و ... به مقالات تخصصی و علمی دست یافت.

www.sid.ir : این سایت که بیشتر مجله های معتبر کشور با درجه های علمی پژوهشی، علمی ترویجی در آن نمایه می شود یکی از پایگاه های معتبر برای گرفتن مقالات است. این پایگاه هم چنین از برگزاری کارگاه های آموزشی نیز به ما اطلاع رسانی می کند که  اطلاعیه ی مربوط به کارگاه در همان صفحه ی اصلی پایگاه و بر روی تصویر مورد مشاهده قرار می گیرد.

www.magiran.com: در این پایگاه نیز می توان به مطالب مورد نیاز علمی دست پیدا کرد.

www.irandoc.ac.ir: در این پایگاه نیز مطالب علمی قابل دسترس است. این سایت فهرست و چکیده ی پژوهش ها را به کاربر ارائه می دهد.

www.civilica.com: در این پایگاه مقالات علمی کنفرانس ها و همایش ها وجود دارد. نکته قابل توجه این که همه مقالات کنفرانس ها و سمینارهای دوره های مختلف در این جا وجود دارد. محدودیتی که این پایگاه دارد این که در 24ساعت فقط 2مقاله را می توان از این سایت دریافت کرد که آن را به آدرسی که وارد می کنیم ایمیل می کند. هم چنین باید در زمان کوتاه مقاله ی فرستاده شده به پست الکترونیکی مان را دانلود کنیم و تنها دوبار می شود از آن دانلود کرد. ولی با وجود این محدودیت هم مقاله های معتبری در آن وجود دارد که شاید در پایگاه های دیگر وجود نداشته باشد و هم ترفندهایی برای گریز از محدودیت آن وجود دارد از جمله این که با پسوردهای مختلفی به اینترنت وصل شویم(در داخل دانشگاه ها) و با آدی های مختلفی از آن مقاله بگیریم.

www.isc.gov.ir: نام این پایگاه، پایگاه استنادی جهان اسلام است که مجله های نمایه شده در آن معتبر و با درجه های علمی پژوهشی و علمی ترویجی کشورهای اسلامی می باشد و می توان گفت یک پله معتبرتر از مجله های علمی داخلی است.

ISI: یکی از معتبرترین پایگاه های علمی جهان است. در این پایگاه مقالات مجله های معتبر جهانی نمایه می شود و به لحاظ درجه اعتبار علمی مقالات این پایگاه بالاترین اعتبار را دارا می باشند. آدرس دقیق این پایگاه به صورت زیر است که برای دریافت مقالات باید هنگام ورود با آدرس زیر  می توان مقالات، درجه علمی مجلات مختلف، یا با کلیک روی View journals مجلاتی را که در این پایگاه نمایه می شود پیدا کند.

http://science.thomsonreuters.com

سایت هایی برای دریافت مقالات علمی خارجی( لاتین) رایگان

www.doaj.org

www.tahghighat.com: در این سایت که مربوط به تحقیقات آموزشی است لینکی تحت عنوان " دریافت متن کامل پایان نامه ها و مقالات دانشگاه های انگلیسی و .." قرار داده شده است که هنگام کلیک بر روی آن پنجره ای ظاهر می شود که در آن نام دانشگاه های مختلف کانادا، فلوریدا و ... آمده است. با کلیک بر روی هر کدام وارد پایگاه علمی آن دانشگاه می شوید و با وارد کردن کلید واژه یا عنوان انگلیسی می توان به مقالات مختلف در سال های مختلف آن دانشگاه خارجی دست پیدا کرد.

http://etd.ohiolink.edu با وارد کردن این در لینک جستجو مستقیما به پایگاه داده دانشگاه اوهایو متصل می شوید و می توانید مقالات لاتین به دست بیاورید.

www.oxfordjournals.org

www.cabdirect.org

www.sciencedirect.com

www.journals.aip.org

نکته ی قابل ذکر در این سایت ها این که اولا دریافت مقالات رایگان می باشد و ثانیا برای بعضی از سایت ها باید از فیلترهای وطنی!! رد شد.

اطلاع از همایش ها و سمینارهای داخلی و خارجی:

www.bahamayesh.ir: اطلاع در مورد همایش ها و سمینارها و کنفرانس های برگزار شده و در حال برگذاری و هم چنین همایش هایی که در آینده برگزار می شود اطلاع رسانی می کند.

www.tav.ir: این سایت در مورد همایش ها و سمینارها و ... اطلاع رسانی می کند. نکته قابل ذکر این که اخیرا از روی نت برداشته شده است.

www.conferencealerts.com: در این سایت می توان از کنفرانس های خارجی در زمینه ی یک موضوع خاص اطلاع کسب کرد.

 دو ترفند جالب در جستجو:

الف) هنگام کار با یک پنجره ی باز شده در اینترنت برای این که هم بتوانیم مطالب زیادی را جمع آوری کنیم و همزمان از چند سایت استفاده کنیم می توان با استفاده از نیوتب به این امر دست پیدا کنیم. بدین صورت که وقتی صفحه ای را در اینترنت باز کرده ایم و می خوایم صفحه دیگر را بدون بستن این پنجره اول، باز کنیم ساده ترین راه فشردن کلیدهای ctrl+T می باشد.

ب) برایمان خیلی پیش می آید که صفحه ای را که مطالبش مفیده برایمان می بندیم و باید خیلی تلاش کنیم تا آن صفحه را پیدا کنیم. برای این کار می توان در عرض چند ثانیه به آن صفحه یا سایت دست پیدا کنیم. برای این کار از ترکیب دکمه های Ctel+shift+T استفاده کنید.

ابزارهای چهارگانه­ی فضای مجازی و کاربرد آن­ها در پژوهش

هر پژوهشی با مسئله­ای آغاز می‌شود و با اتخاذ تصمیم­های منطقی در مراحل مختلف برای یافتن راه­حل یا راه­حل‌هایی تلاش می‌کند. ابزارهای چهارگانه‌ی فضای مجازی نیز در هر یک از مراحل پژوهش کاربردهای ویژه‌ای دارد که به ترتیب مورد بحث قرار می‌گیرند:

ابزارهای جست­جوی اطّلاعات

جست­جو و دست­یابی به اطّلاعات یکی از توانایی­های مهم پژوهشگران است. با استفاده از ابزارهای گوناگون در مراحل مختلف پژوهش می‌توان به منابع اطّلاعاتی موجود در فضای مجازی دست یافت. پژوهشگر می‌تواند در مراحل مختلف پژوهش و در قابلیت­های پژوهشی مانند انتخاب موضوع (ابیت، افوس^[1]، 2008)، مرحله‌ی تدوین پیشنهاد پژوهشی^[2]، بررسی پیشینه‌ی پژوهش (ویتینگ، لاکینگ، کریستمن^[3]، 2005؛ فرایدنبرگ^[4]، 2008)، ارائه و نشر یافته‌ها (سراجی، حاتمی، 1392) از این ابزارها و امکانات بهره بگیرد. در جدول 1، انواع ابزارهای جست­جوی اطّلاعات و کاربردهای آن‌ها در مراحل مختلف پژوهش ذکر شده است.

جدول1: ابزارهای جست­جوی اطّلاعات و کاربردهای آن‌ها در مراحل مختلف پژوهش

اقتباس از (سراجی و حاتمی، 1392: 56)

ابزارهای تهیه و ارائه‌ی محتواهای چندرسانه­ای

یکی دیگر از قابلیت­های مهم فاوا در فضای مجازی، سهولت دسترسی به امکانات تهیه و ارائه‌ی محتواهای چندرسانه­ای آن است. پژوهشگران می‌توانند در مراحل مختلف از این ابزارها و امکانات برای درک بهتر موضوعات و مفاهیم، ارائه‌ی چندرسانه‌ای یافته‌ها و تشخیص نحوه‌ی سازمان‌دهی ساختار فصل دوم پژوهش­های خود از این ابزارها استفاده کنند. از کاربردهای پژوهشی ابزارهای تهیه و ارائه‌ی محتوای چندرسانه­ای می‌توان به تنظیم ساختار فصل مربوط به مبانی نظری و پیشینه‌ی پژوهشی، مطالعه و درک پیشنهادات پژوهش­های قبلی، استفاده از منابع غیرمتنی در اغلب پژوهش­ها، تنظیم و انتشار یافته‌ها در قالب مقاله، استفاده از ویدئو به مثابه­ی منابع اطّلاعاتی و استفاده از اسلایدها به‌عنوان منبع اطّلاعاتی و الگوگیری برای ارائه‌ی یافته‌های پژوهشی در همایش­ها و جلسه­های دفاع اشاره کرد (آرم استرنگ، فرانکلین^[5]، 2008؛ درکسلر، داوسن، فردیگ^[6]، 2008؛ نواک^[7]، 2003). از جمله‌ی ابزارهای این گروه می‌توان camp، Voicethread، podcast را نام برد. در جدول 2، نمونه­هایی از ابزارهای تهیه و ارائه‌ی محتواهای چندرسانه­ای همراه با کاربرد پژوهشی و نحوه‌ی دسترسی به آن‌ها آمده است.

جدول 2: ابزارهای تهیه و ارائه‌ی محتواهای چندرسانه­ای و کاربردهای آن‌ها در مراحل مختلف پژوهش

اقتباس از (سراجی و حاتمی، 1392: 57)

ابزارهای انتشار ایده در فضای مجازی

یکی دیگر از قابلیت­های اینترنت امکان نشر نظرات و دیدگاه­ها در موضوعات مختلف برای همه‌ی کاربران است. پژوهشگران نیز می‌توانند از این امکان برای بهبود و تقویت پژوهش خود بهره گیرند. در جدول 3 نام ابزارها، نحوه‌ی دسترسی، کارکردهای عمومی و کاربردهای پژوهشی نمونه­هایی از این ابزارها ارائه شده است. از کاربردهای پژوهشی ابزارهای نشر ایده می‌توان به ثبت ایده‌ها و استفاده از نظرات دیگران، تمرین نوشتن و نگارش علمی، ارائه‌ی ایده‌ها و به محک گذاشتن آن‌ها اشاره کرد (ایلگورت، اسمیت، تولند^[8]، 2008؛ هالاویس^[9]، 2006؛ سنگ، وانگ^[10]، 2008، بینگام، کنر^[11]، 2010).

جدول 3: انواع ابزارهای انتشار ایده‌ در اینترنت و کاربردهای آن‌ها در انجام پژوهش

اقتباس از (سراجی و حاتمی، 1392: 59)

ابزارهای ارتباطی هم­زمان و ناهم­زمان

ابزارهای اینترنتی نسل دوم وب تلاش می‌کنند با گنجاندن امکانات ارتباطی گوناگون در فضای خود تعامل و ارتباط بین کاربران را تسهیل نمایند. این ابزارها غالباً نرم‌افزارهای اجتماعی هستند که برای ایجاد اجتماع­های اینترنتی و مجازی به‌کار می‌روند. از این ابزارها می‌توان در مراحل مختلف انجام پژوهش نیز بهره گرفت (پیسکوریچ^[12]، 2004). در جدول 4 نمونه­هایی از این ابزارها و کاربردهای پژوهشی‌شان ارائه شده است. از کاربردهای پژوهشی ابزارهای ارتباطی و مشارکتی می‌توان کمک به برقراری ارتباط بین افراد علاقه‌مند به یک زمینه‌ی پژوهشی، با استفاده از گروه‌های خبری و شبکه‌های اجتماعی مجازی (که، هیل^[13]، 2009)، گردآوری اطّلاعات پژوهشی را نام برد (سراجی، حاتمی، 1392).

جدول 4: انواع ابزارهای گفت­گو و مشارکت و کاربردهای آن‌ها در پژوهش

اقتباس از (سراجی و حاتمی، 1392: 60)

منابع:

سراجی، فرهاد؛ حاتمی، جواد (1392). قابلیت­های اینترنت امکانی برای تسهیل و تقویت پژوهش­های تربیتی، مجله‌ی میدیا، 4 (1)، صص 63- 52.

آریانی، ابراهیم (1393). نقش شبکه های اجتماعی مجازی در قابلیت های پژوهشی و کارآفرینی دانشجویان تحصیلات تکمیلی. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی. دانشگاه محقق اردبیلی.

.